Ignacy Boerner

---

Życiorys

Ignacy Boerner przyszedł na świat w rodzinie ewangelickiej, mocno osadzonej w polskiej tradycji patriotycznej. Jego dziadek, Jerzy Karol Boerner (około 1775–1852), przybył z Saksonii do Płocka po III rozbiorze Polski. Jego ojciec, Edward Ignacy (1833-1910), był powstańcem styczniowym oraz pastorem ewangelicko-augsburskim w Zduńskiej Woli. Matką Ignacego była Maria Klara z Rauhów (1839–1913).

Pochodzę z rodziny, której nazwisko wyraźnie ma pochodzenie niemieckie, jednakowoż pradziadowie, dziadowie i rodzice czuli się i byli rzeczywiście Polakami … wychowany byłem w atmosferze i tradycjach powstańczych 1863 r. i idea niepodległości Polski była dla mnie wielką i świętą sprawą.

Ignacy Boerner w Pamiętniku z lat 1904–1905, oprac. Tomasz Karbowniczek, Piotrków Trybunalski 2011, s. 18–19.

Po zakończeniu nauki w Zduńskiej Woli, rozpoczął edukację w Męskim Gimnazjum Klasycznym w Kaliszu, a następnie uczył się w prywatnej szkole oraz w kaliskiej szkole realnej. W czasie nauki angażował się w działalność tajnych młodzieżowych kółek samokształceniowych. Po ukończeniu szkoły w 1895 roku, rozpoczął pracę jako praktykant w wałbrzyskiej fabryce budowy maszyn „Wilhelmshütte”, gdzie zetknął się z ideami socjalistycznymi. W swoich słowach podkreślił:

Na wiecu słyszałem Liebknechta przemawiającego we Wrocławiu. Przemówienia te wywarły na mnie ogromne wrażenie i pod ich wpływem zacząłem studiować literaturę socjalistyczną.

W kolejnych latach, w latach 1897–1902, studiował na Politechnice w Darmstadt, zdobywając tytuł inżyniera mechanika. W trakcie studiów założył sekcję Czerwonego Krzyża, a w 1898 roku został prezesem Polskiej Czytelni. Jako działacz Zjednoczenia Młodzieży Polskiej za Granicą, reprezentował organizację na zjazdach w Zurychu, Genewie i Halle, a członkiem Związku Zagranicznego Socjalistów Polskich był od września 1897 roku. Wziął także udział w VI Zjeździe ZZSP w Zurychu (19–25 grudnia 1899), a jego praca dotyczyła oświaty wśród polskich robotników w Niemczech.

Po powrocie do kraju, w styczniu 1903 roku, Ignacy Boerner rozpoczął pracę jako inżynier w dyrekcji Kolei Warszawsko-Wiedeńskiej. Jego zaangażowanie w działalność Polskiej Partii Socjalistycznej zaowocowało członkostwem w Warszawskim Komitecie Robotniczym oraz pracą w dzielnicach Powązek, Powiśla i Śródmieścia. Po zagrożeniu aresztowaniem zdecydował się na przeprowadzkę do Ostrowca w 1903 roku, gdzie rozpoczął pracę jako inżynier i szef oddziału mechanicznego w Zakładach Ostrowieckich. W Ostrowcu kontynuował zaangażowanie w PPS oraz odbudował Lokalny Komitet Robotniczy w Ostrowcu, stając na jego czele. Pod jego przewodnictwem PPS udaremniła rozruchy antysemickie w sierpniu 1904 roku.

Wybuch rewolucji w 1905 roku przeniósł Ignacego Boernera na czoło wystąpień robotniczych, co doprowadziło do proklamacji Republiki Ostrowieckiej 27 grudnia 1905 roku. Obok Boernera, na czele Komitetu Rewolucyjnego zasiadali aktywiści, którzy usunęli władze rosyjskie z Ostrowca, jednocześnie dostarczając żywność najbiedniejszym. Kierował także bojkotem obowiązków wojskowych w 11 gminach powiatu opatowskiego. Gdy nastąpiła pacyfikacja Republiki Ostrowieckiej przez karną ekspedycję gen. Riezina, Ignacy ukrył się, a później, 15 stycznia 1906 roku, uciekł do Galicji. Po ucieczce, osiedlił się wraz z żoną kolejno w Darmstadt, Zurychu, Frankfurcie nad Menem, Krakowie i Lwowie. Uczestniczył w VIII Zjeździe PPS, gdzie składał raport na temat działalności Partii na wyżej wymienionych terenach. Kiedy władze rosyjskie wydały na niego wyrok śmierci, postanowił pozostać w Niemczech, a po wydaleniu z Niemiec wrócił do Galicji, gdzie przy pomocy znanych postaci, jak Józef Piłsudski i Walery Sławek, zamieszkał w Krakowie.

I wojna światowa

Po rozpoczęciu I wojny światowej wstąpił do Legionów Polskich. 6 sierpnia 1914 roku wymaszerował z Krakowa w składzie 2 plutonu 1 Kompanii Kadrowej. Pełnił rolę komisarza Komisariatu Rządu Narodowego w Kielcach w okresie od sierpnia do października 1914 roku, a także działał jako komisarz objazdowy Polskiej Organizacji Narodowej do listopada tego samego roku, koncentrując się na terenach Kielc, Jędrzejowa, Zagłębia Dąbrowskiego, Częstochowy i Łodzi. Po ewakuacji PON, został oficerem ordynansowym I Brygady Legionów Polskich, uczestnicząc w ważnych walkach, m.in. w bitwie pod Lipnicą Murowaną. Działał także w politycznych strukturach, współuczestnicząc w powołaniu Zjednoczenia Stronnictw Niepodległościowych.

W latach 1915–1917, Ignacy Boerner pełnił obowiązki dowódcy kompanii saperów oraz był oddelegowany do różnych zadań politycznych. Po kryzysie przysięgowym został internowany, a po zwolnieniu stał na czele oddziału wywiadowczego Komendy Naczelnej POW. Wziął udział w rozbrojeniu niemieckich żołnierzy w Warszawie i zajmował się organizacją ewakuacji z Warszawy, osobiście przedstawiając kwestie tej operacji Piłsudskiemu.

11 listopada 1918 roku, Ignacy Boerner z powodzeniem koordynował ewakuację Żołnierzy Niemieckich z Warszawy, co była istotnym krokiem w procesie organizacji polskiego rządu.

II Rzeczpospolita

W okresie po odzyskaniu niepodległości, z dniem 13 grudnia 1918 roku, Boerner objął stanowisko Komendanta Głównego Milicji Ludowej. Służył w Wojsku Polskim, pełniąc różnorodne funkcje w sztabie, między innymi uczestnicząc w poufnych rozmowach z delegatem rządu sowieckiego Julianem Marchlewskim, oraz dowodził różnymi jednostkami frontowymi podczas konfliktu polsko-bolszewickiego.

Z dniem 1 czerwca 1923 roku, Ignacy Boerner został wyznaczony na attaché wojskowego w Moskwie, a po powrocie do Polski pełnił dalsze obowiązki w wojsku oraz administracji państwowej. Był również aktywnym członkiem i liderem wielu inicjatyw gospodarczych, jak budowa radiostacji i osiedli dla pocztowców. Najbardziej znana z tych inwestycji to Boernerowo, osiedle zbudowane dla pocztowców, które powstało na początku lat 30-tych XX wieku.

Jego zasługi na polu administracji oraz wojsku były ogromne, a jako minister poczt i telegrafów, Boerner przyczynił się do modernizacji komunikacji w Polsce, co znacznie polepszyło sytuację kraju na tle ówczesnej Europy. Zmarł na raka płuc, będąc w czasie pełnienia obowiązków służbowych. Jego miejsce spoczynku znajduje się na Cmentarzu Wojskowym na Powązkach w Warszawie (kwatera A 5-7-14).

Ignacy Boerner pozostawił po sobie nie tylko wspomnienia, ale również trwały ślad w historii Polski. Jego życie i działalność zostały częściowo opisane w publikacji „Pamiętnik z lat 1904–1905”, opracowanej przez Tomasza Karbowniczka w 2011 roku.

Życie prywatne

Ignacy Boerner miał dużą rodzinę, w której skład wchodziło wielu braci i sióstr. Wśród jego rodzeństwa znajdowały się dziewczęta: Maria Paulina (ur. 1862), Zofia (ur. 1867), Anna (ur. 1868), Helena Augusta (ur. 1872) oraz Wanda Łucja (ur. 1874). Do rodziny należeli również bracia: Edward Józef (ur. 1863) oraz Władysław Juliusz (1865–1919).

Boerner 25 lutego 1905 roku poślubił Zofię Beatę z Wardyńskich (1880–1963). Z tego związku na świat przyszedł ich syn, profesor ekonomii Włodzimierz Stanisław (1908–1974).

Warto zaznaczyć, że jego rodzina miała także ciekawe powiązania w świecie nauki i literatury. Jego siostrzeniec, Zygmunt Lorentz (1894–1942), był cenionym historykiem, natomiast siostrzenica, Zofia Lorentz, znana była jako powieściopisarka. Dodatkowo, istnieją przypuszczenia, że Boerner był związany z masonerią i był członkiem loży „Narodowej” w latach 30. XX wieku.

Okresy sprawowania urzędu ministra

Ignacy Boerner pełnił swoją funkcję ministra w różnych okresach, które wskazują na jego aktywne zaangażowanie w życie polityczne tamtych lat.

• od 14 kwietnia do 7 grudnia 1929,
• pełniący obowiązki od 7 do 29 grudnia 1929,
• od 29 grudnia 1929 do 17 marca 1930,
• pełniący obowiązki od 17 do 29 marca 1930,
• od 29 marca do 23 sierpnia 1930,
• pełniący obowiązki od 23 do 25 sierpnia 1930,
• od 25 sierpnia do 4 grudnia 1930,
• od 4 grudnia 1930 do 26 maja 1931,
• pełniący obowiązki od 26 do 27 maja 1931,
• od 27 maja 1931 do 12 kwietnia 1933.

Awanse

Ignacy Boerner, w swojej wojskowej karierze, osiągnął szereg znaczących awansów, które świadczą o jego umiejętnościach i zaangażowaniu.

• major – ze starszeństwem z dniem 1 kwietnia 1920,
• podpułkownik – ze starszeństwem z dniem 1 czerwca 1919,
• pułkownik – ze starszeństwem z dniem 1 stycznia 1928 i 4. lokatą w korpusie inżynierów i saperów.

Ordery i odznaczenia

Ignacy Boerner był odznaczanym oficerem, któremu przyznano liczne nagrody za jego zasługi i odwagę. Oto szczegóły jego odznaczeń:

• Krzyż Srebrny Orderu Wojskowego Virtuti Militari nr 4942, przyznany w 1921 roku,
• Wielka Wstęga Orderu Odrodzenia Polski, nadana pośmiertnie 15 kwietnia 1933 roku,
• Krzyż Niepodległości z Mieczami, otrzymany 12 maja 1931 roku,
• Krzyż Walecznych, przyznany dwukrotnie w 1922 roku,
• Złoty Krzyż Zasługi, którego był laureatem od 16 marca 1928 roku,
• Krzyż Zasługi Wojsk Litwy Środkowej,
• Odznaka Pamiątkowa „Pierwszej Kadrowej”,

Upamiętnienie

Upamiętnienie Ignacego Boernera jest widoczne w wielu miejscach, gdzie jego imię i dziedzictwo zostały uhonorowane w szczególny sposób. W Łodzi, wkrótce po jego śmierci, Zielonemu Rynkowi znajdującemu się w sercu miasta nadano jego imię, które nosił do 10 maja 1945 roku. Od tego czasu plac ten został przemianowany na pl. wieloletniego prezydenta Łodzi Norberta Barlickiego.

W 1936 roku, dla upamiętnienia dokonania Ignacego Boernera, warszawskie podmiejskie osiedle, które powstało z myślą o pracownikach Ministerstwa Poczt i Telegrafów, nazwano Boernerowem. Następnie, 17 listopada 2007 roku, na stołecznym osiedlu o tej samej nazwie, w skwerze usytuowanym w zbiegu ulic T. Kutrzeby i gen. S. Kaliskiego, odsłonięto jego pomnik. W roku 2008 skwerowi nadano także nazwę płk. Ignacego Boernera.

Ponadto, jego imię pojawiło się na jednej z ulic w Ostrowcu Świętokrzyskim. Gimnazjum Nr 86 w Warszawie, mieszczące się przy ul. gen. W. Thomee, również nosiło jego imię. W 90. rocznicę odzyskania przez Polskę Niepodległości, na budynku poczty w Zduńskiej Woli, przy ul. Kilińskiego, odsłonięto tablicę poświęconą Boernerowi.

Jednostka Strzelecka 4040 w Zduńskiej Woli również przyjęła imię Ignacego Augusta Boernera. Ponadto, zgodnie z decyzją Nr 276/MON Ministra Obrony Narodowej z dnia 11 września 2012 roku, Centrum Wsparcia Teleinformatycznego Sił Powietrznych otrzymało imię pułkownika Ignacego Augusta Boernera, co jest kolejnym dowodem na to, jak bardzo jego działalność jest ceniona i pamiętana.

---

Oceń: Ignacy Boerner

---