Maksymilian Maria Kolbe

---

Życiorys

Dzieciństwo

Maksymilian Maria Kolbe przyszedł na świat 8 stycznia 1894 roku w Zduńskiej Woli, przy ulicy Browarnej 9, o godzinie 1:00. Był to moment narodzin drugiego syna Juliusza Kolbego oraz Marianny z Dąbrowskich, w rodzinie, która miała czterech synów. Jego bracia to Franciszek, Józef – późniejszy o. Alfons, a także Walenty i Antoni, którzy niestety odeszli w dzieciństwie. Historia ich rodziny sięga I połowy XIX wieku, kiedy to pradziadek, Paweł Kolbe, przybył z Czech, z miejscowości Štoky, zajmując się tkactwem. Warto dodać, że oboje rodzice również trudnili się tym fachem, będąc aktywnymi członkami Trzeciego Zakonu św. Franciszka.

Osobny artykuł odnosi się do Domu Urodzenia św. Maksymiliana Kolbe w Zduńskiej Woli. Jego ciotka, Anna Kubiak z d. Dąbrowska, w swoich wspomnieniach opisała, jak wyglądało ich mieszkanie:

Mieszkanie było jednoizbowe: duża sala, a w niej warsztaty tkackie w jednym rogu, a w drugim kuchnia. Niewielka część sali była przegrodzona. Tam był pokoik Kolbów. W pokoiku znajdował się charakterystyczny ołtarzyk z obrazem Matki Boskiej Częstochowskiej, krzyżyk stojący, posążki aniołków i lichtarze ze świecami. Lampka olejna świeciła się przed ołtarzykiem w środy, soboty, niedziele oraz uroczystości Matki Boskiej. Odprawiali przed tym domowym sanktuarium Niepokalanej wspólne modlitwy.

Chrzest Maksymiliana odbył się 8 stycznia 1894 roku w kościele Wniebowzięcia NMP w Zduńskiej Woli, gdzie został ochrzczony przez ks. Franciszka Kapałczyńskiego, a jego rodzicami chrzestnymi byli Leopold Lange oraz Anna Dąbrowska. Z powodu trudności finansowych rodzina Kolbów zmuszona była przenieść się najpierw do Łodzi, a następnie w 1897 roku do Pabianic, gdzie rodzice zaczęli nowe życie: ojciec w fabryce, a matka otwierając sklep, później została położną. W czerwcu 1902 roku Maksymilian przystąpił do pierwszej komunii świętej, a w 18 sierpnia 1907 roku przyjął bierzmowanie w kościele św. Mateusza w Pabianicach.

Był chłopcem bardzo żywym, bystrym, trochę łobuzowatym, ale z trzech moich synów wobec nas, rodziców, był najbardziej posłuszny. Miałam w nim prawdziwą pomoc. Kiedy z mężem udawałam się do pracy, Rajmund zajmował się kuchnią, robieniem porządków w domu, załatwiając również wiele innych rzeczy.

Marianna Kolbe

W jego życiu duże znaczenie miało pewne objawienie w kościele św. Mateusza. Matka Maksymiliana, w liście z dnia 12 października 1941 roku, tak relacjonowała to wydarzenie:

Mieliśmy taki skryty ołtarzyk, do którego on często się wkradał i modlił się. (…) Byłam niespokojna, czy czasem nie jest chory, więc pytam się go, co się z tobą dzieje? (…) Drżąc ze wzruszenia i ze łzami mówi mi: jak mama mi powiedziała, co to z ciebie będzie, to ja bardzo prosiłem Matkę Bożą, żeby mi powiedziała, co ze mną będzie. I potem, gdy byłem w kościele, to znowu Ją prosiłem, wtedy Matka Boża pokazała mi się, trzymając dwie korony: jedną białą, drugą czerwoną. Z miłością na mnie patrzała i spytała, czy chcę te korony. Biała znaczy, że wytrwam w czystości, a czerwona, że będę męczennikiem. Odpowiedziałem, że chcę… Wówczas Matka Boża mile na mnie spoglądnęła i znikła.

Marianna Kolbe

Życie zakonne

Początkowo rodzice planowali przyszłość Maksymiliana w handlu, jednak jego decyzja była inna. W odpowiedzi na wezwanie misjonarzy franciszkańskich, którzy przybyli do Pabianic, Maksymilian i jego brat Franciszek postanowili wstąpić do zakonu. Rajmund, bo takie imię nosił przed wejściem do zakonu, w 1907 roku rozpoczął naukę w lwowskim seminarium franciszkańskim. 4 września 1910 roku przyjął imię Maksymilian. W 1912 roku przeniósł się do Krakowa, by kontynuować studia, a później także w Rzymie, gdzie uzyskał doktoraty z filozofii oraz teologii. Oprócz studiów, Maksymilian interesował się naukami ścisłymi, przy czym jego projekt „Eteroplan” miał na celu stworzenie pojazdu międzyplanetarnego. W 1917 roku przyjął święcenia diakonatu, a 28 kwietnia 1918 roku sakrament kapłaństwa, którego udzielił mu kardynał Basilio Pompilj.

Po powrocie do Polski w 1919 roku, rozpoczął wykłady w krakowskim seminarium, lecz w 1920 roku miał udać się do Lwowa, by objąć kierownictwo nowicjatu w zastępstwie chorego o. Wenantego Katarzyńca. Jednak ciężka choroba zmusiła go do wyjazdu do Zakopanego.

Działalność wydawnicza

W Rzymie, w latach 1912–1919, założył razem z współbraćmi związek duszpasterski o nazwie Rycerstwo Niepokalanej, który miał na celu szerzenie apostolstwa, z Matką Bożą jako patronką. Od stycznia 1922 roku zaczął wydawać w Krakowie miesięcznik „Rycerz Niepokalanej”, a jego nakład szybko wzrastał, osiągając do miliona egzemplarzy do 1939 roku. W 1927 roku zakładał klasztor w Niepokalanowie, na ziemi podarowanej przez księcia Jana Druckiego-Lubeckiego, otwierając koło 7 grudnia. Rozpoczął wydanie odnowionego czasopisma, które przeniosło się do Grodna, a później do Niepokalanowa.

W Niepokalanowie zaczęto także wydawać m.in. „Mały Dziennik” oraz różne miesięczniki dla dzieci. Jako członek Rady Naczelnej Polskiego Związku Wydawców Dzienników i Czasopism, Maksymilian zasiadał w zarządzie głównym od 1937 roku.

Działalność misyjna

Na kapitule prowincjalnej w 1930 roku zatwierdzono utworzenie placówki misyjnej w Nagasaki, a on sam wyruszył tam z grupą zakonników, jednak nieudana próba osiedlenia się w Szanghaju uniemożliwiła im podjęcie pracy. Później do misji dołączył młody kleryk z Wojnicza Antoni Mirochna, który kontynuował dzieło Maksymiliana po jego powrocie do Polski. W latach 1931–1935 Maksymilian prowadził misje w Japonii, gdzie założył klasztor i rozpoczął działalność wydawniczą, tworząc japoński odpowiednik „Rycerza Niepokalanej”.

Powrót do Polski

Po powrocie w 1936 roku do Niepokalanowa, sprawdził się jako organizator. Dzięki jego wizjonerskim planom zorganizowano m.in. stację nadawczą radia, która rozpoczęła działalność pod koniec lat 30. XX wieku. Maksymilian został także ponownie wybrany gwardianem klasztoru, którego konwent z dnia na dzień stawał się największym skupiskiem katolickim na świecie.

Pod okupacją niemiecką oraz pobyt w obozie koncentracyjnym

W okresie II wojny światowej jego działalność została znacznie ograniczona. Został aresztowany w 1939 roku i przewieziony do obozu w Łambinowicach, a następnie do Gębic. Ostatecznie, 28 maja 1941 roku trafił do Auschwitz, gdzie jego numer obozowy wynosił 16670. Pełnił tam tajną posługę kapłańską, pomagając innym więźniom. W obozie, w dniu 29 lipca 1941 roku, Maksymilian zdecydował się na dobrowolną śmierć głodową w zamian za skazaniec Franciszka Gajowniczka, co zbiegło się z tragicznymi wydarzeniami w obozie. Oto jak wspomina to wydarzenie Franciszek:

W okresie żniw, w ostatnich dniach lipca 1941 roku, przy nadarzającej się sposobności, jeden z więźniów oświęcimskich z mojego bloku zbiegł. Jako represja za to, na wieczornym apelu nastąpiło dziesiątkowanie więźniów mojego bloku.

Jego śmierć miała miejsce 14 sierpnia 1941 roku, a jego ciało zostało spalone w krematorium obozowym. Po wyzwoleniu obozu, Gajowniczek doczekał się wolności w 1944 roku.

Tablica przodków

Oto szczegółowa tabela przedstawiająca rodowód św. o. Maksymiliana Rajmunda Kolbego, pokazująca jego przodków oraz linie rodzicielskie.

Rodowód
Pradziadkowie	Paweł Kolbe (13.10.1825–17.09.1854) Teresa Nisig (1820–4.07.1854)	Antoni Grejbich (1807–?) Teresa Szprenger (Studnicka) (1808–?)	Kazimierz Dąbrowski (1784–6.07.1844) Agnieszka Grzybowska (1801–2.07.1852)	Bogusław Klinicki (1789–20.03.1842) Karolina Otto (Hutto) (1799–3.04.1854)
Dziadkowie	Jan Kolbe (8.02.1848–1921) Helena Grajbych (27.06.1847–?)		Franciszek Dąbrowski (16.11.1823–15.03.1897) Anna Krystyna Klinicka (12.12.1832–29.03.1892)
Rodzice	Juliusz Kolbe (29.05.1871–5.10.1919) Marianna Dąbrowska (25.02.1870–17.03.1946)
św. o. Maksymilian Rajmund Kolbe OFMConv. (8.01.1894–14.08.1941)

Wyniesienie na ołtarze

Beatyfikacja

Po zakończeniu II wojny światowej władze zakonu franciszkanów, na czele z generałem o. Bedą Marią Hessem OFMConv., podejmowały gorące starania, aby dążyć do wyniesienia Maksymiliana Kolbego na ołtarze. W dniu 8 grudnia 1946 roku, w celu zainicjowania tego procesu, wydano okólnik z zaleceniem zebrania wszelkich pism, wspomnień oraz adresów świadków życia Kolbego.

Rozpoczęte wstępne badania procesowe miały miejsce 24 maja 1948 roku w diecezji padewskiej, co wiązało się z nadaniem mu tytułu Sługi Bożego. Proces informacyjny był równolegle przeprowadzany w czterech diecezjach: padewskiej (1948–1952), warszawskiej (1949–1950), rzymskiej (1951) oraz Nagasaki (1949–1951). Podczas tego etapu przesłuchano 75 świadków oraz zgromadzono wszelką dostępną dokumentację dotyczącą jego życia i działalności.

W 1952 roku dodatkowo zebrano jego pisma, które następnie złożono w Kongregacji do Spraw Obrzędów w Rzymie. W dniu 26 kwietnia 1955 roku, po analizie zebranych pism przez komisję teologiczną, uznano ich treść za pozytywną, co zostało potwierdzone wydaniem dekretu o ich ważności 12 maja tegoż roku. Te materiały stały się podstawą dla późniejszych procesów apostolskich przeprowadzonych w Padwie (1961–1963), Warszawie (1962), Krakowie (1962), Nagasaki (1961–1963) oraz Trenton (1962). W dniu 6 czerwca 1964 roku Kongregacja do Spraw Obrzędów potwierdziła ważność przeprowadzonych procesów informacyjnych oraz apostolskich.

Po dokonaniu dokładnej analizy sytuacji, 30 stycznia 1969 roku papież Paweł VI podpisał dekret potwierdzający heroiczność życia i cnót Kolbego, a tym samym nadano mu tytuł Czcigodnego Sługi Bożego. Postulatorem generalnym procesu beatyfikacyjnego został o. Antonio Ricciardi OFMConv. W międzyczasie dla jego beatyfikacji konieczne było potwierdzenie dwóch cudownych uzdrowień za jego przyczyną. Te procesy prowadzone były równolegle w latach (1964–1966) oraz (1965–1967). 8 maja 1970 roku Rada Lekarska zebrała się w celu oceny cudownych uzdrowień, a 14 czerwca 1971 roku Kongregacja Spraw Kanonizacyjnych zatwierdziła ich autentyczność.

Papież zgodził się na beatyfikację Kolbego jako wyznawcy, która miała miejsce w Rzymie w bazylice św. Piotra, w trakcie uroczystej mszy, która odbyła się 17 października 1971 roku pod przewodnictwem papieża Pawła VI. W swojej homilii papież stwierdził:

Kto z nas nie pamięta niezrównanego faktu? „Jestem kapłanem katolickim” mówi ojciec Kolbe ofiarując siebie na śmierć i na jaką śmierć! dla ratowania życia skazanego w mściwym odwecie, nieznanego mu towarzysza niedoli. Był to wielki moment: ofiara została przyjęta. Zrodziła się ona z serca nawykłego do wyrzeczeń, jakby w naturalnym odruchu posługi kapłańskiej.

Na uroczystości beatyfikacyjnej zgromadziło się około 150 tysięcy osób, w tym około 6 tysięcy Polaków, wśród których na czołowej pozycji stała delegacja pod przewodnictwem prymasa Polski kard. Stefana Wyszyńskiego. Warto wspomnieć, że wśród uczestników znalazł się również kard. Karol Wojtyła, późniejszy papież oraz Franciszek Gajowniczek, który dzięki o. Maksymilianowi Kolbe mógł ujść z życiem jako więzień. Obraz przedstawiający Kolbego, który towarzyszył beatyfikacji, obecnie można zobaczyć w głównym ołtarzu pabianickiego sanktuarium św. Maksymiliana Kolbego. Należy również zaznaczyć, że był to pierwszy przypadek beatyfikacji Polaka po II wojnie światowej.

Kanonizacja

W świetle procedur kanonizacyjnych, konieczne było ustalenie dwóch nowych cudownych uzdrowień za przyczyną Kolbego, co miało na celu ostateczne przeprowadzenie jego kanonizacji. Konferencja Episkopatu Polski wspólnie z Konferencją Episkopatu Niemiec wystąpiły z prośbą do Stolicy Apostolskiej o przyśpieszenie tego procesu. Zastanawiano się tymczasem nad mozliwością zmiany procedury, aby Kolbe mógł być ogłoszony świętym jako męczennik.

Postulatorem generalnym procesu kanonizacyjnego został mianowany o. Ambrogio Sanna OFMConv. W 1981 i 1982 odbyły się stosowne posiedzenia w Kongregacji Spraw Kanonizacyjnych, na których omawiano dalsze kroki. W dniu 19 stycznia 1982 Kongregacja ogłosiła dekret potwierdzający, że papież Jan Paweł II przyznał dyspensę od wymogu przepisów kanonu 2138 § 1 Kodeksu prawa kanonicznego, co umożliwiło przystąpienie do kanonizacji bez konieczności zatwierdzenia dwóch nowych cudów za przyczyną Kolbego. W marcu 1982 Jan Paweł II, po konsultacji z Kongregacją Spraw Kanonizacyjnych, zdecydował się na kanonizację Kolbego jako męczennika, wyznaczając termin na 10 października 1982 roku.

Uroczystą mszę kanonizacyjną uświetnił Jan Paweł II, a w swojej homilii miał do powiedzenia:

Ojciec Maksymilian Kolbe, więzień obozowy, upomniał się w obozie śmierci o prawo do życia niewinnego człowieka – jednego z milionów. Ten człowiek (Franciszek Gajowniczek) żyje po dzień dzisiejszy, i jest wśród nas obecny. Ojciec Kolbe upomniał się o prawo do życia, wyrażając gotowość pójścia na śmierć w jego zastępstwie, ponieważ tamten był ojcem rodziny i jego życie potrzebne było najbliższym. Ojciec Maksymilian Maria Kolbe potwierdził w ten sposób prawo Stwórcy do życia niewinnego człowieka, dał świadectwo Chrystusowi i miłości.

Relikwie

Choć ciało o. Maksymiliana Marii Kolbego uległo zniszczeniu w obozowym krematorium, a jego prochy zostały rozsypane po pobliskich terenach, istnieją pomimo to pozostałości jego osoby. Ocalone fragmenty włosów, które zakonnik posiadał przed aresztowaniem, są tego żywym dowodem. Fryzjer zakonny, brat Akurcjusz Pruszak OFMConv., zachował te unikalne fragmenty w dwóch oddzielnych kopertach.

W jednej z kopert znajdują się włoski strzyżone przed wyjazdem do Japonii, natomiast w drugiej zgromadzone są włosy z brody, którą zgolono we wrześniu 1939 roku. Obecnie te cenne relikwie są przechowywane i wystawiane w specjalnych relikwiarzach, co pozwala na pielęgnowanie pamięci o tym wyjątkowym świętym.

Publikacje

Jako redaktor naczelny miesięczników „Rycerz Niepokalanej” oraz „Mały Rycerzyk Niepokalanej”, o. Maksymilian Maria Kolbe był autorem wielu artykułów, które są ważnym elementem jego działalności. W 1937 roku opublikował także książkę dotyczącą swojej misji w Japonii, ukazując swoje tamtejsze doświadczenia i refleksje. Oprócz tych publikacji, pozostawił po sobie bogaty zbiór materiałów, w tym listy, artykuły, referaty, pamiętniki i przemówienia. Wiele z tych prac zostało zebranych oraz wydanych po jego śmierci przez różnych redaktorów, a niektóre z nich przetłumaczono na inne języki.

• Maksymilian Maria Kolbe, Metoda misyjna i religie w Japonii, Poznań: Zw. Akad. Kół Misyjnych w Polsce, 1937, OCLC 749135072.
• Maksymilian Maria Kolbe, Nasz ideał, Niepokalanów: Drukarnia Milicji Niepokalanej, 1946, OCLC 968544225.
• Maksymilian Maria Kolbe (przygot. do druku Komitet Redakcyjny): Pisma ojca Maksymiliana Marii Kolbego franciszkanina. T. 1, Wstęp, wykaz skrótów, rys życia, chronologia życia i działalności, listy 1912–1929. Niepokalanów: 1970. OCLC 805261850.
• Maksymilian Maria Kolbe (przygot. do druku Komitet Redakcyjny): Pisma ojca Maksymiliana Marii Kolbego franciszkanina. T. 2, Listy 1930-czerwiec 1933. Niepokalanów: 1970. OCLC 805261874.
• Maksymilian Maria Kolbe (przygot. do druku Komitet Redakcyjny): Pisma ojca Maksymiliana Marii Kolbego franciszkanina. T. 3, Listy: lipiec 1933 – 15 lipca 1936. Niepokalanów: 1970. OCLC 805261883.
• Maksymilian Maria Kolbe (przygot. do druku Komitet Redakcyjny): Pisma ojca Maksymiliana Marii Kolbego franciszkanina. T. 4, Listy: 16 lipca 1936-czerwiec 1941. Niepokalanów: 1970. OCLC 805261904.
• Maksymilian Maria Kolbe (przygot. do druku Komitet Redakcyjny): Pisma ojca Maksymiliana Marii Kolbego franciszkanina. T. 5, Notatki, pamiętniki. Niepokalanów: 1970. OCLC 805261935.
• Maksymilian Maria Kolbe (przygot. do druku Komitet Redakcyjny): Pisma ojca Maksymiliana Marii Kolbego franciszkanina. T. 6, Artykuły, referaty, szkice 1914–1929. Niepokalanów: 1970. OCLC 805261948.
• Maksymilian Maria Kolbe (przygot. do druku Komitet Redakcyjny): Pisma ojca Maksymiliana Marii Kolbego franciszkanina. T. 7, Artykuły, referaty, szkice 1930–1941. Niepokalanów: 1970. OCLC 805261957.
• Maksymilian Maria Kolbe (przygotował do druku komitet redakcyjny pod kierunkiem Joachima Romana Bara): Wybór pism. Warszawa: Akademia Teologii Katolickiej, 1973. OCLC 5787409.
• Massimiliano Kolbe, Gli scritti di Massimiliano Kolbe eroe di Oświęcim e beato della Chiesa. Vol. 1–2, Firenze: Città di Vita, 1975, OCLC 835915073 (wł.).
• Maksymilian Maria Kolbe (oprac. i red. Jan Antoni Książek, Władysław Kornel Kaczmarek pod kierunkiem Joachima Romana Bara): Konferencje ascetyczne: notatki słuchaczy z przemówień Ojca Maksymiliana Kolbego. Niepokalanów: Wydawnictwo Ojców Franciszkanów, 1976. OCLC 749822000.
• Maximilian Maria Kolbe (fragments selected by Jerzy M. Domański, edited by Regis N. Barwig): Maria was his middle name: day-by-day with Blessed Maximilian Maria Kolbe. Altadena: The Benziger Sisters Publishers, 1977. OCLC 42983454.
• Massimiliano Kolbe, Gli scritti di Massimiliano Kolbe eroe di Oświęcim e beato della Chiesa. 3, Firenze: Città di Vita, 1978, OCLC 749148836 (wł.).
• Maximilien-Marie Kolbe (trad. de P. Grémaud): Carnets spirituels: notes de retraites et meditations. Paryż: Éditions P. Lethielleux, 1981. OCLC 836797426 (fr.).
• Maksymilian Maria Kolbe, Błogosławiony Maksymilian Maria Kolbe: zbiór poezji, t. 9. Kraków: DSL, 1982.
• Maksymilian Maria Kolbe (wybór, układ i oprac. Amelia Szafrańska): Myśli i rozważania. Warszawa: PAX, 1982.
• Maksymilian Maria Kolbe (wybór tekstów Leon Dyczewski): Ten, który rozdał życie. Warszawa: Kuria Prowincjonalna OO. Franciszkanów, 1983.
• Maksymilian Maria Kolbe (opracował Damian Synowiec): Nieznana korespondencja. Kraków: 1985.
• Maksymilian Maria Kolbe (oprac. i red. Jan Antoni Książek, Władysław Kornel Kaczmarek pod kierunkiem Joachima Romana Bara): Konferencje świętego Maksymiliana Marii Kolbego. Niepokalanów: Wydawnictwo Ojców Franciszkanów, 1990.
• Maksymilian Maria Kolbe, Oddanie się Niepokalanej. Niepokalanów: Wydawnictwo Ojców Franciszkanów, 1992.
• Maksymilian Maria Kolbe (red. Jerzy Domański): Co dzień ze św. Maksymilianem: wybór tekstów z pism i przemówień o. Maksymiliana Marii Kolbego. Niepokalanów: Wydawnictwo Ojców Franciszkanów, 1994.
• Maksymilian Maria Kolbe (wyboru dokonał Marek Jarzębowski): „Raz się żyje”: św. Maksymilian radzi. Cz. 1. Niepokalanów: Wydawnictwo Ojców Franciszkanów, 1995.
• Maksymilian Maria Kolbe (wyboru i oprac. dokonał Stanisław Krajski): Pisma wybrane. Warszawa: Wydawnictwo Św. Tomasza z Akwinu, 1995.
• Maksymilian Maria Kolbe (zebrał Elfi): Do ideału Mi: myśli Maksymiliana Marii Kolbego. Niepokalanów: Wydawnictwo Ojców Franciszkanów, 1996.
• Massimiliano Kolbe, Scritti di Massimiliano Kolbe. Rzym: Ass. Rel. Centro Nazionale Milizia dell’Immacolta: ENMI Editrice Nazzionale, 1997.
• Maksymilian Maria Kolbe (wyboru i oprac. dokonał Stanisław Krajski): Św. Maksymilian Maria Kolbe o masonerii i Żydach. Krzeszowice: Dom Wydawniczy „Ostoja”, 1998.
• Maximilliano M. Kolbe (trad. Francesco Francaviglia): Escritos de San Maximiliano M. Kolbe. Rzym: Centro Internazionale Milizia dell’Immacolata, 2003.
• Maksymilian Maria Kolbe, Pisma. Cz. 1. Teresin: Wydawnictwo Ojców Franciszkanów Niepokalanów, 2007.
• Maksymilian Maria Kolbe, Pisma. Cz. 2. Niepokalanów: Wydawnictwo Ojców Franciszkanów Niepokalanów, 2008.
• Maksymilian Maria Kolbe (wyboru tekstów dokonała i oprac. Maria Lademann): Droga modlitwy ze świętym Maksymilianem. Niepokalanów: Wydawnictwo Ojców Franciszkanów, 2008.
• Maksymilian Maria Kolbe (wybór tekstów: Ewa Glińska): Rady przyjaciela. Cz. 11. Częstochowa: Edycja Świętego Pawła, 2011.
• Maksymilian Maria Kolbe (wybór i oprac. Roman Aleksander Soczewka): Dobrego dnia ze św. Maksymilianem Kolbem: myśli na każdy dzień roku. Częstochowa: Edycja Świętego Pawła, 2011.
• Maksymilian Maria Kolbe (przygotował Roman Aleksander Soczewka): Cały Twój, Maryjo!: wybrane modlitwy i nowenna za wstawiennictwem św. Maksymiliana. Częstochowa: Edycja Świętego Pawła, 2011.
• Maksymilian Maria Kolbe (wybór tekstów Stanisław Gancarek): Maryja najkrótszą drogą do komunii z Bogiem. Częstochowa: Częstochowskie Wydawnictwo Archidiecezjalne Regina Poloniae, 2011.
• Jan Paweł II, Maksymilian M. Kolbe, Stefan Wyszyński (wybór i układ Tomasz Krzyżak): Pełna łaski: modlitwy do Matki Bożej. Teresin: Wydawnictwo Pająk Media, 2011.
• Maximilian Maria Kolbe (wybrany i zredagowany przez Hilda Elfleda Brown): She shall crush the head: selected writings of St. Maximilian Kolbe. Phoenix: Leonine Publishers, 2015.
• Maksymilian Maria Kolbe (wybór tekstów i redakcja Dariusz Kowalczyk): Aby Ona żyła i działała w nas i przez nas: fragmenty konferencji. Niepokalanów: Wydawnictwo Ojców Franciszkanów, 2017.
• Maksymilian Maria Kolbe (wybór tekstów Stanisław Gancarek): Maryja naszą drogą: wybór tekstów św. Maksymiliana Kolbego. Częstochowa: Wydawnictwo Misjonarzy Krwi Chrystusa, 2018.

Upamiętnienie

Upamiętnienie św. Maksymiliana Marii Kolbego ma wielki wymiar zarówno duchowy, jak i społeczny. Znany za swoje poświęcenie i męczeństwo, zasługuje na szczególne miejsca czci, którym oddają hołd nie tylko wierni, ale i instytucje kościelne oraz lokalne społeczności.

Do celi, w której zmarł, w piwnicy bloku śmierci (nr 11) na terenie obozu koncentracyjnego KL Auschwitz, pielgrzymowali trzej papieże: św. Jan Paweł II (7 czerwca 1979), Benedykt XVI (28 maja 2006) oraz Franciszek (29 lipca 2016). Każdego roku, w rocznicę jego śmierci (14 sierpnia) oraz kanonizacji (10 października), z kościoła parafialnego pod jego wezwaniem w Oświęcimiu wyrusza uroczysta procesja do obozu. Tam odprawiane są msze święte, a pod ścianą straceń oraz w celi przypomnianą są kwiaty, co stanowi wyraz szacunku i pamięci.

Wspomnienie liturgiczne św. Maksymiliana ustalono na dzień 14 sierpnia (dies natalis). Ułożona została specjalna litanię poświęconą jego osobie. Ponadto, w 1973 roku powstało w Niemczech stowarzyszenie Maksymiliana Kolbego (Maximilian-Kolbe-Werk), które niesie pomoc materialną, finansową i duchową ofiarom gett oraz obozów koncentracyjnych.

W 1998 roku Stolica Apostolska uznała świętego za patrona miasta Zduńska Wola, a w 2004 roku dodatkowo za patrona Pabianic. Od 1991 roku patronuje on również energetykom, a dzień jego śmierci (14 sierpnia) został ustanowiony Dniem Energetyka. Kongregacja ds. Kultu Bożego i Dyscypliny Sakramentów w 1999 roku uznała go patronem honorowych dawców krwi w Polsce, co dokumentuje dekret podpisany przez kard. Jorge Medina Estévez. W 2011 roku, na wniosek Senatu RP, ogłoszono Rokiem Świętego Maksymiliana Maria Kolbego.

Młodzież Wszechpolska z kolei obrała go za swojego patrona w 2016 roku, a liczne diecezje, takie jak bielsko-żywiecka, elbląska czy koszalińsko-kołobrzeska, również go uczciły. W wyniku inicjatywy Rady Powiatu Oświęcimskiego oraz decyzji Kongregacji, od 14 sierpnia 2018 roku został patronem powiatu oświęcimskiego (Ziemi Oświęcimskiej). Na 80. rocznicę jego śmierci, 17 września 2021 roku, Sejm Rzeczypospolitej Polskiej przyjął uchwałę upamiętniającą jego osobę.

W wielu polskich miejscowościach wzniesiono kościoły i kaplice jemu poświęcone, w tym w: Warszawie, Toruniu, Lublinie, Gorzowie Wielkopolskim, a także w miejscowościach jak Huta Gruszczyn, Kowary, Popów Wonieski, Postronna, Radliczyce czy Tołwin. Powstały również liczne pomniki upamiętniające jego sylwetkę, między innymi w Białymstoku, Chrzanowie, Harmężach, Koluszkach, Pabianicach, Paprotnia, Radomiu i Zduńskiej Woli.

Bardzo ważna jest też jego rola jako patrona wielu placówek oświatowych. W Polsce noszą jego imię Katolickie Liceum Ogólnokształcące w Szczecinie, Szkoły Podstawowe w: Teresinie, Pusznie Godowskim, Karolewie, Chmielniku, Wróblowej, Harmężach, Błoniu oraz Krakowie, a także Polskie Szkoły Dokształcające w Riverhead i Chicago oraz Centrum Edukacyjne w Segerea (Tanzania).

Ulicom w kilkudziesięciu miejscowościach w Polsce nadano jego imię, m.in. w Białymstoku, Bydgoszczy, Jaworznie, Kamieniu Krajeńskim, Legnicy, Mszanie Dolnej, Oświęcimiu, Pile, Radomsku, Rzeszowie i Warszawie. W Łodzi przy kościele pod jego wezwaniem utworzono Skwer im. Maksymiliana Kolbego, który jest miejscem refleksji nad jego życiem i dziedzictwem.

W Gdańsku, od 1992 roku, działa Dom Pojednania i Spotkań im. św. Maksymiliana Kolbego, dysponujący noclegami oraz zapleczem konferencyjnym i gastronomicznym. W 2007 roku powstała Fundacja Maksymiliana Kolbego, kontynuująca pomoc dla byłych więźniów obozów koncentracyjnych oraz gett. W 2014 roku zarejestrowano Fundację Filmową im. św. Maksymiliana Kolbego w Warszawie, której celem jest wspieranie kultury oraz produkcji filmów promujących wartości chrześcijańskie. Dodatkowo w Pabianicach stworzyli specjalny szlak „Śladami św. Maksymiliana Kolbego”.

W 1994 roku Narodowy Bank Polski wyemitował monetę kolekcjonerską z wizerunkiem św. Maksymiliana, zaprojektowaną przez Ewy Tyc-Karpińskiej, wykonaną ze srebra próby 999. Mennica Państwowa zrealizowała tę monetę o nominale 300 000 zł, w nakładzie 15 000 sztuk.

W 2022 roku Sejm RP rzeczywiście powołał Instytut Rozwoju Języka Polskiego im. św. Maksymiliana Marii Kolbego. Poczta Polska również upamiętniła go, emitując cztery znaczki pocztowe, m.in. z okazji kanonizacji, roku Maksymilianowskiego oraz 60-tej rocznicy jego męczeństwa.

W 2024 roku planowane jest wydanie powieści historycznej Grzegorza Pustkowiaka „Na końcu są zawsze ogrody z różami”, w której autor zamierza szczegółowo opisać grodzieński okres działalności św. Maksymiliana.

Sanktuaria

Sanktuaria dedykowane św. Maksymilianowi Kolbemu
Lp.	Miejscowość	Świątynia	Rok ustanowienia	Uwagi
1.	Gdynia	Kościół św. Antoniego Padewskiego	2006	Wzniesiony w latach 1957–1970, w miejscu kaplicy, gdzie obecny był o. Kolbe przy jej poświęceniu (1937) (nie mylić z kościołem św. Maksymiliana w Gdyni).
2.	Lubin	Sanktuarium św. Maksymiliana	2023	Powstałe w latach 1982–1999, nie mające bezpośredniego związku z jego życiem i działalnością.
3.	Niepokalanów	Bazylika Niepokalanej Wszechpośredniczki Łask	2001	Wzniesiona w latach 1948–1954 jako realizacja zamierzenia, które podjął.
4.	Pabianice	Kościół św. Maksymiliana	2001	Wzniesiony w latach 1982–1994, w mieście, gdzie mieszkał w latach 1897–1907. Wewnątrz znajduje się obraz beatyfikacyjny.
5.	Szczuki	Kościół św. Maksymiliana	2003	Wzniesiony w latach 1982–1987, bezpośrednio niepowiązany z jego życiem i działalnością.
6.	Wolica–Tokarnia	Kościół św. Maksymiliana	2016	Wzniesiony w latach 2006–2018, bez bezpośrednich powiązań z jego życiem i działalnością.
7.	Zduńska Wola	Bazylika pw. Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny	2004	Wzniesiona w latach 1872–1891 (miejsce jego chrztu – 1894). Sanktuarium Urodzin i Chrztu Świętego Maksymiliana Kolbego.

Odznaczenia

Maksymilian Maria Kolbe, znany ze swojej niezłomnej postawy, został pośmiertnie uhonorowany trzema znaczącymi odznaczeniami, które przyznano mu za jego wkład w działalność na rzecz drugiego człowieka.

Odznaczenia
Rok	Odznaczenie
1954	Krzyż Niepodległości z Mieczami Polski Podziemnej (przyznany przez władze na obczyźnie)
1972	Krzyż Złoty Orderu Virtuti Militari (przyznany przez władze PRL)
1985	Krzyż Oświęcimski

Film i teatr

Życie i męczeństwo Maksymiliana Kolbego zostały przedstawione w filmie Życie za życie. Maksymilian Kolbe, który powstał w 1990 roku pod reżyserią Krzysztofa Zanussiego. W tej produkcji rolę zakonnika zagrał Edward Żentara. Kolejnym istotnym dziełem, które przybliża widzom historię Kolbego, jest dokument w reżyserii Tomasza Wojciechowskiego oraz Leszka Wasiuty z 2007 roku, noszący tytuł Męczennik miłości, emitowany na TV Puls. W 2017 roku ukazał się fabularny film Dwie korony, w reżyserii Michała Kondrata, w którym główną rolę odegrał Adam Woronowicz.

Filmy
Rok	Tytuł	Reżyseria
1971	Ojciec Maksymilian Kolbe	Piotr Friedrich
1974	Scena zbiorowa ze świętym	Mariusz Walter
1990	Życie za życie. Maksymilian Kolbe	Krzysztof Zanussi
1991	Maksymilian Kolbe (1894–1941)	Andrzej Machnowski, Władysław Sobecki
2007	Męczennik miłości	Tomasz Wojciechowski, Leszek Wasiuta
2017	Dwie korony	Michał Kondrat
2019	Niepospolita	Tomasz Dobosz

Uroczysta prapremiera opery Maksymilian Kolbe, skomponowanej przez Dominique Probst z librettem Eugène’a Ionesco, miała miejsce 7 kwietnia 1990 roku w Operze Śląskiej w Bytomiu. Reżyserem spektaklu był Tadeusz Bradecki, a w głównej roli wystąpił Adam Kruszewski. Ponadto, 25 listopada 2016 roku, w Teatrze Oratorium znajdującym się przy bazylice Najświętszego Serca Jezusowego w Warszawie, odbyła się prapremiera spektaklu Mój syn Maksymilian, reżyserowanego przez Marcina Kwaśnego. Spektakl ten oparty jest na autentycznej korespondencji między Maksymilianem Kolbego a jego matką oraz opisuje ich wyjątkową więź oraz znaczenie Matki Bożej Niepokalanej w ich życiu.

Spór o antysemityzm

W 1982 roku, kilka miesięcy przed kanonizacją Maksymiliana Kolbego, w amerykańskich oraz brytyjskich mediach, takich jak „St. Louis Jewish Light”, „Washington Post”, „The New York Times” i „Boston Jewish Advocate”, pojawiły się kontrowersyjne artykuły dotyczące jego rzekomego antysemityzmu. Dowody na te oskarżenia miały pochodzić z odniesień do Protokołów Mędrców Syjonu oraz obecności antysemickich treści w pismach Kolbego.

W 1926 roku Kolbe wyraził swoją opinię, stwierdzając, że masoni stanowią żydowską grupę dążącą do zniszczenia Kościoła. Z kolei w liście z 1934 roku do przyjaciela potępiał pomysł systematycznej eksterminacji Żydów i opowiadał się za bojkotem ekonomicznym. Jednakże, równocześnie słusznie zauważał, że celem nie powinno być szerzenie nienawiści wobec Żydów, lecz dążenie do ich nawrócenia na katolicyzm.

Jego publikacje, takie jak „Mały Dziennik” i „Rycerz Niepokalanej”, były krytykowane za promowanie antysemickich poglądów. Wydawnictwa te popierały np. wprowadzenie tzw. getta ławkowego i nie potępiały brutalnych aktów przemocy wobec Żydów, jakie miały miejsce w czasie nocy Kryształowej, a ponadto sugerowały, że Żydzi powinni emigrować z Polski. Kolbe miał wpływ na publikacje tych gazet i akceptował prezentowane w nich poglądy.

Postawa Kolbego względem Żydów nie była jednak oparta na rasizmie, lecz możemy zauważyć, że podzielał on pewne stereotypy i uprzedzenia wobec Żydów, które miały swoje korzenie w ideologii nazistowskiej. W odpowiedzi na zarzuty, które padły w 1982 roku, redakcja „St. Louis Review”, pisma wydawanego przez archidiecezję w St. Louis, podjęła się obrony Kolbego.

Istotna dyskusja miała również miejsce na łamach „The New York Review of Books”. W tej polemice Daniel Schlafly z Saint Louis University oraz Warren Green z Saint Louis Center for Holocaust Studies w sposób krytyczny odnieśli się do recenzji Johna Grossa, który oskarżał Kolbego o wspieranie antysemickiej kampanii. Tematyka żydowska zdawała się być jedynie marginalna w nauczaniu oraz działalności Kolbego.

---

Oceń: Maksymilian Maria Kolbe

---